سه سال تاریکی و بی صدایی دختران افغانستان محروم از آموزش
طبق گزارش سازمان ملل متحد، کاهش شمار دانش‌آموزان دختر خطر ازدواج کودکان را افزایش داده است و این امر بر سلامت و رفاه آن‌ها تأثیرات منفی جدی خواهد گذاشت
نویسنده: زهرا. ب
اکنون آموزش، یکی از بنیادی‌ترین حقوق انسانی، برای میلیون‌ها دختر افغانستانی به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل شده است. از زمانی که طالبان در آگوست ۲۰۲۱ میلادی، کنترل افغانستان را در دست گرفتند، آموزش دختران به تدریج ممنوع شد. در حالی که جهان نظاره‌گر این فاجعه انسانی در افغانستان است، آینده تحصیلی و شغلی نسل جدید زنان افغانستانی در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است. صندوق کودکان سازمان ملل متحد «یونیسف» هشدار داده است که اگر این ممنوعیت تا سال ۲۰۳۰ میلادی، ادامه یابد، بیش از چهار میلیون دختر از حق آموزش محروم خواهند شد. این بحران، علاوه بر تأثیرات فردی، پیامدهای فاجعه‌باری بر اقتصاد، بهداشت و آینده اجتماعی افغانستان خواهد داشت.
مکتب های بسته و امیدهای شکسته
در سال ۲۰۲۱، وقتی طالبان کابل را تصرف کردند، بسیاری از دانش‌آموزان دختر تصور می‌کردند که دوران جدیدی از تاریکی و بی صدایی برای زنان و دختران آغاز خواهد شد. اما به راستی که با صدور فرمان‌های متوالی، دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها یکی پس از دیگری بر روی دختران و زنان بسته شد. از مکاتب متوسطه تا دانشگاه‌ها، طالبان به بهانه‌های مختلف به دختران و زنان اجازه تحصیل ندادند.
فریبا، یکی از دخترانی محروم از آموزش که در کلاس یازدهم درس می‌خواند، اکنون خانه نشین شده است. او می‌گوید: «در ابتدا فکر می‌کردیم که این وضعیت موقتی است. اما هر روز که می‌گذرد، امیدمان نسبت به آینده کمتر می‌شود. دیگر نمی‌دانم که آیا روزی به دانشگاه خواهم رفت یا نه.» براساس گزارش یونیسف، افغانستان تنها کشوری در جهان است که تحصیل دختران در مقاطع متوسطه و عالی را ممنوع کرده است. پیامدهای این تصمیم تنها به دانش‌آموزان محدود نمی‌شود؛ بلکه کل افغانستان را با بحران‌های اجتماعی و اقتصادی عمیقی مواجه می‌کند.
سیاست‌های سرکوبگرانه و نظارت های شدید بر زنان و دختران
طالبان نه تنها دروازه‌های مکاتب را بر روی دختران بسته اند، بلکه هرگونه آموزش غیررسمی را نیز به شدت محدود کرده است. مراکز آموزشی خصوصی که در افغانستان سعی داشتند برای دختران فرصت تحصیلی ایجاد کنند، با فشارهای امنیتی و تهدیدهای پی‌درپی از سوی طالبان مجبور به تعطیلی و محدود شدند. نرگس، معلم سابق یک مکتب خصوصی، درباره این سرکوب می‌گوید: «ما سعی کردیم به صورت مخفیانه کلاس‌های درسی برگزار کنیم، اما طالبان تهدید کردند که اگر ادامه دهیم، مجازات خواهیم شد. بسیاری از همکارانم مجبور شدند که آموزشگاه و کشور را ترک کنند.»
طبق گزارش سازمان ملل متحد، کاهش شمار دانش‌آموزان دختر خطر ازدواج کودکان را افزایش داده است و این امر بر سلامت و رفاه آن‌ها تأثیرات منفی جدی خواهد گذاشت. همچنین این ممنوعیت، شمار پزشکان زن و ماماهای پزشکی را کاهش داده و در نتیجه، زنان و دختران افغانستان از خدمات پزشکی ضروری محروم خواهند شد. یونیسف پیش‌بینی کرده که این وضعیت می‌تواند باعث مرگ یک هزار و ۶۰۰ مادر و بیش از سه هزار و ۵۰۰ نوزاد در افغانستان شود.
مهاجرت تحصیلی؛ تنها راه نجات دختران
با بسته شدن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها بر روی دختران و زنان در افغانستان، بسیاری از دختران افغانستانی به فکر مهاجرت افتاده‌اند. کشورهایی مانند پاکستان، ایران و برخی کشورهای اروپایی شاهد ورود دختران دانش‌آموزی هستند که تنها هدفشان ادامه تحصیل و فرار از تاریکی است. اما مهاجرت نیز مشکلات خاص خودش را دارد که جوانان و به ویژه نسل دانش‌آموز و دانشجو با آن روبرو می‌شوند.
رویا، دانش‌جوی سابق دانشگاه کابل، اکنون در پاکستان به سر می‌برد. او می‌گوید: «وقتی دیگر نتوانستم در کابل درس بخوانم، تصمیم گرفتم مهاجرت کنم. اما در این‌جا هم شرایط آسان نیست. هزینه‌های بالا، نبود حمایت مالی و عدم دسترسی به دانشگاه‌ها، و آزار و اذیت پلیس علیه مهاجران، همه چیز را دشوار کرده است.»
جامعه جهانی و سکوت مرگبار
با وجود اعتراضات گسترده در داخل و خارج از افغانستان، جامعه جهانی تاکنون اقدام موثری برای فشار بر گروه طالبان جهت بازگشایی مکاتب دخترانه انجام نداده است. برخی کشورها کمک‌های مالی خود را به شرط بازگشایی مکاتب به تعلیق درآورده‌اند، اما طالبان هم‌چنان بر سیاست‌های خود پافشاری می‌کند. کاترین راسل، مدیر اجرایی سازمان یونیسف، در بیانیه اخیر خود که روز شنبه 22 مارچ 2025 منتشر شد، هشدار داده است که چنانچه حقوق دختران جوان هم‌چنان نادیده گرفته شود، پیامدهای این تصمیم برای نسل‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت. به گفته او، ممنوعیت آموزش زنان نه تنها بر نظام بهداشت و اقتصاد کشور تأثیر منفی دارد، بلکه موجب عقب‌ماندگی بلندمدت افغانستان خواهد شد.
نتیجه‌گیری
در سومین سال سلطه طالبان، میلیون‌ها دختر افغانستانی از ابتدایی‌ترین حق خود، یعنی آموزش، هم‌چنان محروم مانده اند. مکاتب خاموش و بسته، دانشگاه‌های خالی، و دخترانی که آرزوهایشان در سایۀ تفکرات طالبانی نابود شده است. گزارش‌های سازمان ملل متحد نشان می‌دهند که اگر این روند ادامه یابد، افغانستان نه تنها یک نسل تحصیل‌کرده را از دست خواهد داد، بلکه با بحران‌های عمیق اقتصادی، بهداشتی و اجتماعی نیز مواجه خواهد شد. این موضوع روایت زندگی هزاران دختری است که با چشمانی پر از اشک، کتابهایشان را کنار گذاشته و به اجبار در خانه نشسته‌اند، در حالی که دنیا در برابر این جنایت آموزشی سکوت اختیار کرده است. اما سکوت نمی‌تواند همیشگی باشد؛ آینده افغانستان بدون دختران تحصیل‌کرده محکوم به نابودی است و این حقیقتی است که جهان نباید نادیده بگیرد.
منبع: مهاجراکادمی
